Για όλους εμάς, Αύγουστος σημαίνει διακοπές. Σημαίνει θάλασσα, νησιά, καταστρώματα, καλαμαράκια, άμμος που κολλάει στο δέρμα, καρπούζι, διάβασμα στην παραλία, μεσημεριανή σιέστα, θερινό σινεμά, ανεβασμένη διάθεση και έρωτες.
Τον Αύγουστο όλα είναι φωτεινά, σαν τον καυτό ήλιο, αλμυρά σαν τη θαλασσινό νερό και δροσερά σαν τα παγάκια στους φρέσκους χυμούς. Στο μυαλό μας, αυτός ο μήνας υπόσχεται ξεκούραση, ανανέωση, επανεκκίνηση. Και, επιπλέον, τον Αύγουστο η ψυχή μας δεν χειμωνιάζει.
Όλα τα παραπάνω, αν είμαστε τυχεροί, συμβαίνουν στις δικές μας ζωές. Στην Οκλαχόμα, όμως, στον «Αύγουστο» του Tracy Letts, όπου οι τρεις κόρες της οικογένειας Γουέστον συγκεντρώνονται στο σπίτι των γονιών τους, αναζητώντας μαζί με τους κοντινούς συγγενείς τον πατέρα τους, ο οποίος έχει να δώσει σημάδια ζωής για μέρες, οι υψηλές θερμοκρασίες της εποχής ξυπνούν μια τεράστια κακοκαιρία στις ψυχές της οικογένειας.
Έτσι, πριν από λίγες ημέρες, οι ίδιες εναλλαγές διάθεσης μεταφέρθηκαν και στην δική μου ψυχή, παρακολουθώντας στο θέατρο «Δημήτρης Χορν», τον «Αύγουστο» που σκηνοθετεί ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης. Ένα έργο που σε προκαλεί να χαμογελάσεις, να γελάσεις, να σιωπήσεις, να σκεφτείς και να δακρύζεις. Ότι δηλαδή σε καλεί να κάνεις και η ίδια η ζωή.
Σκεφτόμουν, το πώς θα μπορούσα να περιγράψω αυτά που συνέβαιναν στο θεάτρο Χορν και τότε «προσγειώθηκε» στο μυαλό μου η γαλλική φράση: Crème de la crème. Ή αλλιώς, παραφράζοντας λίγο την φράση του Κουν, μια κορυφαία, θεατρικής ποιότητας, αφρόκρεμα «κάνει θέατρο για τις ψυχές μας».
Σπουδαίοι ηθοποιοί σε άψογα μελετημένες ερμηνείες και κορυφαίες στιγμές. Ένα υπέροχο cast, το οποίο περιλαμβάνει και μια συγκλονιστική Μαρία Πρωτόπαππα, που δεν μοιάζει να υποκρίνεται κανένα ρόλο, αλλά τον ζει αληθινά, σε σημείο που με έκανε να νιώσω, πως γνωρίζω προσωπικά την Μπάρμπαρα, μιας και θα μπορούσε να είναι φίλη, ξαδέρφη, αδερφή μου.
Κι εγώ, για άλλη μία φορά, επέλεξα να δω- έχοντας εξ’ αρχής θετική προδιάθεση για το αποτέλεσμα, όπως όταν επιλέγεις βιβλία ενός αγαπημένου σου συγγραφέα – μια παράσταση που σκηνοθετεί ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης και όντως, η εξέλιξη επί σκηνής δικαίωσε την διαίσθηση μου.
Πρέπει, άλλωστε, να παραδεχθώ, πως τα τελευταία χρόνια παρακολουθώ γοητευμένη τις παραστάσεις που αποφασίζει, εκείνος, να ανεβάσει, αναγνωρίζοντας, πως αφιερώνει σε αυτές πολύ χρόνο και σκέψη για την κάθε λεπτομέρεια, όπως τα σκηνικά, η μουσική, οι φωτισμοί, τα κοστούμια.
Επιπλέον παρατηρώ, πως ο Μαρκουλάκης αγαπά πολύ τα έργα που μιλούν για τις σχέσεις, που διαμορφώνονται μέσα στις οικογένειες, κάποιες από τις οποίες είναι φαινομενικά φυσιολογικές -«Θεός της Σφαγής», «Για όνομα»- άλλες νοσούν δραματικά -«Πουπουλένιος» κι άλλες παρουσιάζουν έντονα στοιχεία δυσλειτουργικότητας- «Αύγουστος».
Και το κοινό, όμως, δείχνει ν’ αγαπά αυτά τα έργα. Άλλωστε, όλα όσα γράφτηκαν, κατά καιρούς, για τις σχέσεις που διαμορφώνονται μέσα στις οικογένειες, άγγιζαν ανέκαθεν τους θεατές, μιας και τους έφερναν στο μυαλό «οικεία κακά». Από τον «Θηβαϊκο Κύκλο» και «τον Οίκο των Ατρειδών», όλες οι μεγάλες τραγωδίες ξεκινούν μέσα σε μια οικογένεια. Αυτήν την μικρή, κλειστή κοινωνία, που τελικώς, διαμορφώνει και τις κοινωνίες στις οποίες ζούμε.
Το έργο του Letts- μια δραματική κωμωδία- είναι η τοιχογραφία μίας αμερικανικής οικογένειας, που θα μπορούσε κάλλιστα να περιγράφει μια ελληνική οικογένεια, σαν αυτές στις οποίες όλοι έχουμε μεγαλώσει. Αγάπη, νοιάξιμο, καταπίεση, ανασφάλειες, μυστικά, αγωνίες, προβλήματα, παρεμβατικότητα, τραύματα, θυμός, ένταση και πάλι αγάπη, καταπίεση και «φτου από την αρχή».
Κάπως έτσι, καθώς ετοιμάζεται το τραπέζι κι ενώ η οικογένεια συγκεντρώνεται, ο σπαραγμός ξεκινά. Τα κρυμμένα μυστικά, που άρχισαν σιγά-σιγά ν’ αποκαλύπτονται μου θύμισαν, προς στιγμήν, την «Οικογενειακή Γιορτή», όπου τότε ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης, ως πρωταγωνιστής αποκάλυπτε ένα φρικτό οικογενειακό μυστικό, σε μια οικογένεια, όπου η αποστασιοποίηση και η κοινωνική υποκρισία, κυριαρχούσε έναντι της «προβληματικής» αγάπης της οικογένειας Γουέστον.
Ο Μαρκουλάκης ως σκηνοθέτης, με απόλυτη ακρίβεια -όπως πάντα άλλωστε- αναδεικνύει τόσο την τραγική, όσο και την κωμική διάσταση των ηρώων. Ο ίδιος, έχει αποβάλει τον ναρκισσισμό του ηθοποιού, αναλαμβάνοντας τον ρόλο του «πατέρα» που καθοδηγεί και στηρίζει, χωρίς να καταπίνει τους άξιους συντελεστές. Χρησιμοποιώντας τα καλύτερα «υλικά», ετοίμασε μία «gourmet» παράσταση, όχι μόνο για εκπαιδευμένους ουρανίσκους. Κι αυτό έχει τεράστια σημασία. Το γεγονός, δηλαδή, ό,τι απευθύνεται και δημιουργεί υψηλή τέχνη για τους πολλούς.
Κι εκεί στο τέλος της παράστασης, σκεπτόμενη τι μπορεί να επιφυλάσσει η ζωή στον καθένα από εμάς, μου ήρθε στο μυαλό ο μελαγχολικός στίχος από τον «Αυγουστο του Νίκου Παπάζογλου «φυλάξου για το τέλος θα μου πεις»…
Ή όπως γράφει και ο Tracey Letts: «Θεέ μου, δόξα τω Θεώ που δεν μπορούμε να προβλέψουμε το μέλλον. Δεν θα σηκωνόμασταν από το κρεβάτι».